Emotionele reactie op het werk.
Is het de overgang… of is het écht zo ernstig?
Een volle werkdag, een onverwachte uitnodiging: Kun je even bijpraten? Vaak een signaal dat er iets broeit. Even later vindt er in een vergaderkamer een gesprek plaats waar de toon vanaf het eerste moment gespannen is. Het onderwerp: een recent afgerond project.
Punt voor punt wordt het werk onder de loep genomen. Er worden kritische opmerkingen geplaatst, sommige op het scherp van de snede. Er klinkt twijfel over beslissingen die zijn genomen en impliciet wordt de vraag gesteld of er fouten zijn gemaakt.
De opbouwende spanning
Terwijl de inhoud van het gesprek zich ontvouwt, kan er iets gebeuren dat moeilijk te negeren is: het lichaam reageert sneller dan het hoofd kan bijbenen. Een versnelde hartslag, spanning in de nek, een onderhuidse drang om in de verdediging te schieten.
Dit is het moment waarop de twijfel toeslaat: is deze reactie het gevolg van hormonale veranderingen tijdens de overgang? Of is het gesprek daadwerkelijk onterecht scherp en moet er ingegrepen worden?
De emotionele verwarring
De overgang staat bekend om fysieke klachten zoals opvliegers, nachtelijk zweten en slaapproblemen. Maar er is een minder zichtbaar effect: veranderingen in het emotionele en mentale evenwicht. Schommelende hormoonspiegels kunnen het stresssysteem sneller activeren en emoties uitvergroten.
Dat kan ertoe leiden dat een kritische opmerking harder binnenkomt dan voorheen, of dat de behoefte om te reageren plotseling veel sterker voelt. Tegelijkertijd is het belangrijk om te erkennen dat dit niet automatisch betekent dat de aanleiding onbelangrijk is.
Een dubbele realiteit
In dit soort situaties spelen vaak twee lagen tegelijk.
De hormonale laag: veranderingen in het lichaam kunnen zorgen voor snellere en intensere emotionele reacties.
De feitelijke laag: er kan daadwerkelijk sprake zijn van onterechte kritiek, miscommunicatie of een ernstige situatie op het werk.
De kunst ligt in het herkennen dat beide waar kunnen zijn. De overgang fungeert als een soort versterker; als er iets schuurt, kan het effect heftiger worden ervaren.
Herkennen en handelen
Wanneer emoties oplopen tijdens een moeilijk gesprek, is het waardevol om strategieën te hebben die helpen de situatie te beoordelen.
1. Tijd nemen
Een korte pauze kan ruimte geven om het gesprek helderder te volgen. Een simpele zin als: “Ik wil hier even over nadenken voordat ik reageer” kan al genoeg zijn om afstand te creëren.
2. Feiten filteren
Scheid wat er feitelijk is gezegd van de interpretaties en aannames. Dit maakt het makkelijker om te bepalen of de reactie wordt gedreven door de situatie zelf of door hormonale gevoeligheid.
3. Externe check
Bespreek de situatie met een collega of vertrouwenspersoon, zonder emotionele kleur toe te voegen. Hun neutrale blik kan helpen om de ernst van de kwestie objectief in te schatten.
4. Mildheid naar jezelf
Zelfkritiek (“Ik reageer te emotioneel, ik moet me beheersen”) kan de druk vergroten. Emoties hebben een functie: ze wijzen erop dat iets belangrijk voor je is.
Een praktische aanpak
Er zijn concrete manieren om met zulke gesprekken om te gaan zonder de controle te verliezen:
Voorbereiden op lastige momenten
Weet welke onderwerpen of situaties sneller een emotionele reactie oproepen en bedenk vooraf hoe je wilt reageren.
Benoemen zonder excuseren
Het kan effectief zijn om te zeggen: “Dit onderwerp raakt me, en ik wil er zorgvuldig op reageren. Mag ik er even over nadenken?” Zo geef je aan dat het belangrijk is, zonder dat je je gevoel hoeft weg te zetten als een ‘hormonale bui’.
Leren van evaluaties
Kijk achteraf naar wat goed ging in je reactie en waar ruimte is voor verbetering. Het is een vaardigheid die sterker wordt met oefening.
Waarom onderscheid maken belangrijk is
Door overgang en situatie los van elkaar te analyseren, wordt duidelijker of er daadwerkelijk een probleem is dat moet worden aangepakt. Dit voorkomt dat emoties het gesprek volledig sturen, maar ook dat terechte zorgen worden weggewuifd met: “Het zal wel de overgang zijn.”
Het erkennen van de dubbele realiteit, dat zowel hormonale gevoeligheid als werkelijke problemen tegelijk aanwezig kunnen zijn, maakt het mogelijk om professioneel en bewust te handelen.
De kernboodschap
Een heftige emotionele reactie in een werkgesprek betekent niet automatisch dat iemand overdrijft. De overgang kan de emotionele respons versterken, maar verandert niet de kern van de zaak.
Door bewust pauzes in te lassen, feiten te scheiden van aannames en externe feedback te zoeken, kan de balans worden hersteld tussen gevoel en inhoud. Daarmee blijft er ruimte voor een professioneel, maar ook menselijk gesprek.
Twijfel je over je klachten? Raadpleeg dan altijd een zorgprofessional.